خودآگاهی شامل آگاهی از جنبه های مختلف خود از جمله صفات، رفتارها و احساسات است. اساساً این یک حالت روانی است که در آن شخص در کانون توجه قرار می گیرد.

خود آگاهی نقش مهمی در نحوه درک ما از خود و نحوه ارتباط ما با دیگران و جهان دارد. خود آگاهی به شما این امکان را می دهد که خود را در رابطه با دیگران ارزیابی کنید.

خودآگاهی یکی از اولین مؤلفه های خودپنداره است که ظهور می کند. در حالی که خودآگاهی چیزی است که برای شخصیت شما مهم است، چیزی نیست که در هر لحظه از روز به شدت روی آن متمرکز شوید. در عوض، خود آگاهی در تار و پود شخصیت شما بافته می شود و بسته به موقعیت و شخصیت شما در نقاط مختلف ظاهر می شود.

ظهور خودآگاهی

مطالعات نشان داده اند که حس پیچیده تری از خود آگاهی در حدود یک سالگی شروع به ظهور می کند و تقریباً در 18 ماهگی بسیار توسعه می یابد. محققان لوئیس و بروکس گان مطالعاتی را انجام دادند که به چگونگی توسعه خودآگاهی پرداختند.

محققان یک نقطه قرمز را روی بینی نوزاد گذاشتند و سپس کودک را به سمت آینه نگه داشتند. کودکانی که خود را در آینه می‌شناختند، به‌جای انعکاس در آینه، به بینی‌های خود دست می‌کشیدند، که نشان می‌داد حداقل سطحی از خودآگاهی دارند. لوئیس و بروکس گان دریافتند که تقریباً هیچ کودکی زیر یک سال به جای انعکاس در آینه به بینی خود دست نمی‌یابد.

حدود 25 درصد از نوزادان بین 15 تا 18 ماهگی بینی خود را لمس کردند، در حالی که حدود 70 درصد از نوزادان بین 21 تا 24 ماهه این کار را انجام دادند.

توجه به این نکته مهم است که مطالعه لوئیس و بروکس گان تنها خودآگاهی بصری نوزاد را نشان می دهد. کودکان ممکن است حتی در این مرحله اولیه زندگی، اشکال دیگری از خودآگاهی داشته باشند. به عنوان مثال، محققان لوئیس، سالیوان، استنگر و وایس پیشنهاد کردند که ابراز احساسات شامل خودآگاهی و همچنین توانایی تفکر در مورد خود در رابطه با افراد دیگر است.

توسعه خودآگاهی

محققان پیشنهاد کرده اند که ناحیه ای از مغز که به عنوان قشر کمربندی قدامی واقع در ناحیه لوب فرونتال شناخته می شود، نقش مهمی در توسعه خود آگاهی ایفا می کند. مطالعات همچنین از تصویربرداری مغز استفاده کرده اند تا نشان دهند که این ناحیه در بزرگسالانی که خودآگاه هستند فعال می شود.

آزمایش لوئیس و بروکس-گان نشان می دهد که خود آگاهی در کودکان حدود 18 ماهگی شروع می شود، سنی که همزمان با رشد سریع سلول های دوکی در قشر کمربندی قدامی است. با این حال، یک مطالعه نشان داد که یک بیمار حتی با آسیب گسترده به نواحی مغز، خودآگاهی خود را حفظ کرده است.

این نشان می‌دهد که این مناطق از مغز برای بیشتر جنبه‌های خود آگاهی مورد نیاز نیستند و در عوض ممکن است آگاهی از تعاملات توزیع شده بین شبکه‌های مغزی ناشی شود.

انواع خود آگاهی

روانشناسان اغلب خودآگاهی را به دو نوع مختلف تقسیم می کنند، عمومی یا خصوصی.

خودآگاهی عمومی
این نوع زمانی پدیدار می شود که افراد از نحوه ظاهرشان در مقابل دیگران آگاه باشند. خودآگاهی عمومی اغلب در موقعیت‌هایی پدیدار می‌شود که افراد در مرکز توجه هستند، مانند هنگام ارائه سخنرانی یا صحبت با گروهی از دوستان.

این نوع خود آگاهی اغلب افراد را به پایبندی به هنجارهای اجتماعی وادار می کند. هنگامی که ما آگاه هستیم که تحت نظر و ارزیابی هستیم، اغلب سعی می کنیم به گونه ای رفتار کنیم که از نظر اجتماعی قابل قبول و مطلوب است.

خود آگاهی عمومی همچنین می‌تواند به اضطراب ارزیابی منجر شود که در آن افراد مضطرب، مضطرب یا نگران نحوه درک دیگران می‌شوند.

خودآگاهی خصوصی
این نوع زمانی اتفاق می افتد که افراد از برخی جنبه های خود آگاه می شوند، اما فقط به صورت خصوصی. برای مثال، دیدن صورت خود در آینه نوعی خودآگاهی خصوصی است.

احساس تند شدن تنفس زمانی که متوجه می‌شوید فراموش کرده‌اید برای یک آزمون مهم مطالعه کنید یا احساس تپش قلبتان با دیدن شخصی که جذب او شده‌اید نیز نمونه‌هایی از خودآگاهی خصوصی هستند.

گاهی اوقات، افراد ممکن است بیش از حد خودآگاه شوند و به سمت آنچه به عنوان خودآگاهی شناخته می شود منحرف شوند. این حالت افزایش یافته خودآگاهی می تواند در برخی موارد باعث ایجاد احساس ناهنجار و عصبی در شما شود.

در بسیاری از موارد، این احساسات خودآگاهی فقط موقتی هستند و در موقعیت‌هایی به وجود می‌آیند که «در کانون توجه» هستیم. با این حال، برای برخی افراد، خود آگاهی بیش از حد می تواند منعکس کننده یک بیماری مزمن مانند اختلال اضطراب اجتماعی باشد.

افرادی که به طور خصوصی خودآگاه هستند، سطح بالاتری از خود آگاهی خصوصی دارند که می تواند هم خوب و هم بد باشد.

این افراد تمایل دارند بیشتر از احساسات و باورهای خود آگاه باشند و بنابراین بیشتر به ارزش های شخصی خود پایبند هستند. با این حال، آنها همچنین بیشتر از پیامدهای منفی سلامتی مانند افزایش استرس و اضطراب رنج می برند.

افرادی که به طور عمومی خودآگاه هستند، سطح بالاتری از خودآگاهی عمومی دارند. آنها بیشتر به این فکر می کنند که دیگران چگونه به آنها نگاه می کنند و اغلب نگران هستند که دیگران آنها را بر اساس ظاهر یا اعمالشان قضاوت کنند. در نتیجه، این افراد تمایل دارند به هنجارهای گروهی پایبند باشند و سعی می‌کنند از موقعیت‌هایی که ممکن است بد به نظر برسند یا احساس خجالت کنند، اجتناب کنند.

کلمات مرتبط :

مرکز مشاوره در غرب تهران – کلینیک مشاوره روانشناسی در جنت اباد – مرکز روانشناسی کودک و نوجوان در غرب تهران – کلینیک روانشناسی سپید