اختلال هذیانی نوعی بیماری روانی جدی است که در آن فرد نمی تواند واقعیت را از آنچه تصور می کند تشخیص دهد.
اختلال هذیانی که قبلاً اختلال پارانوئید نامیده می شد، نوعی بیماری روانی جدی است که در آن فرد نمی تواند واقعیت را از آنچه تصور می کند تشخیص دهد.
ویژگی اصلی این اختلال وجود هذیان است که باورهای تزلزل ناپذیر به چیزی غیرواقعی است. افراد مبتلا به اختلال هذیانی، هذیان‌های غیرعادی را تجربه می‌کنند، که شامل موقعیت‌هایی می‌شود که ممکن است در زندگی واقعی رخ دهد، مانند تحت تعقیب قرار گرفتن، مسموم شدن، فریب خوردن، توطئه علیه یا دوست داشتن از راه دور. این توهمات معمولاً شامل تفسیر نادرست ادراکات یا تجربیات می شود. با این حال، در واقعیت، موقعیت ها یا اصلا درست نیستند یا بسیار اغراق آمیز هستند.
افراد مبتلا به اختلال هذیانی اغلب می توانند جدا از موضوع هذیان خود به اجتماعی شدن و عملکرد کاملاً عادی خود ادامه دهند و معمولاً به شیوه ای آشکارا عجیب و غریب یا عجیب رفتار نمی کنند. این برخلاف افراد مبتلا به سایر اختلالات روان پریشی است که ممکن است هذیان را نیز به عنوان نشانه اختلال خود داشته باشند. با این حال، در برخی موارد، افراد مبتلا به اختلال هذیانی ممکن است چنان درگیر هذیان های خود شوند که زندگی آنها مختل شود.
اگرچه هذیان ممکن است نشانه ای از اختلالات رایج تری مانند اسکیزوفرنی باشد، اما خود اختلال هذیانی نسبتاً نادر است. اختلال هذیان اغلب در اواسط تا اواخر زندگی رخ می دهد.
انواع اختلال هذیان چیست؟
انواع مختلفی از اختلال هذیانی بر اساس موضوع اصلی هذیان های تجربه شده وجود دارد. انواع اختلال هذیان عبارتند از:
- ارتومانیک. فرد مبتلا به این نوع اختلال هذیانی معتقد است که شخص دیگری، اغلب فردی مهم یا مشهور، عاشق اوست. ممکن است فرد سعی کند با موضوع هذیان تماس بگیرد، و رفتار تعقیب کردن غیر معمول نیست.
- بزرگ بودن. فرد مبتلا به این نوع اختلال، احساس ارزشمندی، قدرت، دانش یا هویت بیش از حدی دارد. فرد ممکن است باور کند که استعداد زیادی دارد یا یک کشف مهم انجام داده است.
- حسود. فرد مبتلا به این نوع اختلال هذیانی معتقد است که همسر یا شریک جنسی او خیانت می کند.
- آزار و اذیت. افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیانی بر این باورند که با آنها (یا یکی از نزدیکانشان) بدرفتاری می شود، یا اینکه شخصی از آنها جاسوسی می کند یا قصد دارد به آنها آسیب برساند. شکایت مکرر به مراجع قانونی برای افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیانی غیر معمول نیست.
- جسمی. فرد مبتلا به این نوع اختلال هذیانی معتقد است که دارای نقص جسمی یا مشکل پزشکی است.
- مختلط. افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیانی دارای دو یا چند نوع از هذیان های ذکر شده در بالا هستند.
دلایل و عوامل خطر
مانند بسیاری از اختلالات روانپریشی دیگر، علت دقیق این اختلال هنوز شناخته نشده است. با این حال، محققان به نقش عوامل مختلف ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی یا روانی توجه دارند.
ژنتیکی. این واقعیت که اختلال هذیانی در افرادی که اعضای خانواده آنها مبتلا به این اختلال یا اسکیزوفرنی هستند شایع تر است، نشان می دهد که ممکن است یک عامل ژنتیکی دخیل باشد. اعتقاد بر این است که مانند سایر اختلالات روانی، تمایل به ایجاد این اختلال ممکن است از والدین به فرزندانشان منتقل شود.
بیولوژیکی. محققان در حال مطالعه این هستند که چگونه ناهنجاری های برخی از مناطق مغز ممکن است در ایجاد اختلالات هذیانی نقش داشته باشد. عدم تعادل برخی مواد شیمیایی در مغز، به نام انتقال دهنده های عصبی، نیز با شکل گیری علائم هذیانی مرتبط است. انتقال دهنده های عصبی موادی هستند که به سلول های عصبی در مغز کمک می کنند تا پیام هایی را برای یکدیگر ارسال کنند. عدم تعادل در این مواد شیمیایی می تواند در انتقال پیام ها اختلال ایجاد کند و منجر به علائم شود.
محیطی ـ روانی. شواهد نشان می‌دهد که این اختلال می‌تواند با استرس ایجاد شود. مصرف الکل و مواد مخدر نیز ممکن است به این وضعیت کمک کند. به نظر می رسد افرادی که تمایل به گوشه گیری دارند، مانند مهاجران یا افرادی که بینایی و شنوایی ضعیفی دارند، در برابر ابتلا به اختلال هذیانی آسیب پذیرتر هستند.
علائم اختلال هذیان چیست؟
وجود هذیان های غیرواقعی و خیلی عجیب بارزترین علامت این اختلال است. علائم دیگری که ممکن است ظاهر شوند عبارتند از:
- خلق و خوی تحریک پذیر، عصبانی یا ضعیف
- توهمات (دیدن، شنیدن یا احساس چیزهایی که واقعا وجود ندارند) که به هذیان مربوط می شود (به عنوان مثال، فردی که معتقد است مشکل بو دارد ممکن است بوی بدی را استشمام کند.)
اختلال هذیان چگونه تشخیص داده می شود؟
در صورت وجود علائم، پزشک شرح حال کامل پزشکی و معاینه فیزیکی را انجام می دهد. اگرچه هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تشخیص خاص اختلال هذیانی وجود ندارد، پزشک ممکن است از آزمایش‌های تشخیصی مختلفی مانند اشعه ایکس یا آزمایش خون استفاده کند تا بیماری جسمی را به عنوان علت علائم شما رد کند.
اگر پزشک هیچ دلیل فیزیکی برای علائم پیدا نکند، ممکن است فرد را به روانپزشک یا روانشناس، متخصصان مراقبت های بهداشتی که برای تشخیص و درمان بیماری های روانی آموزش دیده اند، ارجاع دهد. روانپزشکان و روانشناسان از ابزارهای مصاحبه و ارزیابی ویژه طراحی شده برای ارزیابی یک اختلال روان پریشی استفاده می کنند. پزشک یا درمانگر تشخیص خود را بر اساس گزارش فرد از علائم، و مشاهده او از نگرش و رفتار فرد استوار می کند.
اختلال هذیان چگونه درمان می شود؟
درمان اغلب شامل دارو درمانی و روان درمانی (نوعی مشاوره) است. با این حال، این اختلالات به درمان تنها با دارو بسیار مقاوم است. افرادی که علائم شدید دارند یا در خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران هستند، ممکن است نیاز داشته باشند تا زمانی که وضعیت تثبیت شود در بیمارستان بستری شوند.
روان درمانی اولین درمان این اختلال است. این یک محیط امن برای بیماران فراهم می کند تا در مورد علائم خود صحبت کنند و در عین حال نگرش ها و رفتارهای سالم تر و کاربردی تر را تشویق کنند.
درمان های روانی اجتماعی درمان های روانی-اجتماعی مختلف می تواند به مشکلات رفتاری و روانی مرتبط با این اختلال کمک کند. از طریق درمان، بیماران همچنین می توانند یاد بگیرند که علائم خود را کنترل کنند، علائم هشدار دهنده اولیه عود را شناسایی کنند و یک برنامه پیشگیری از عود ایجاد کنند.
درمان های روانی اجتماعی شامل موارد زیر است:
روان‌درمانی فردی می‌تواند به فرد کمک کند تا تفکر زیربنایی را که تحریف شده است شناسایی و تصحیح کند.
درمان شناختی-رفتاری (CBT) به فرد کمک می کند تا الگوهای فکری و رفتارهایی را که منجر به احساسات دردسرساز می شود، تشخیص دهد و تغییر دهد.
خانواده‌درمانی می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا با یکی از عزیزان مبتلا به اختلال هذیانی برخورد مؤثرتری داشته باشند و آنها را قادر می‌سازد تا به نتیجه بهتری برای فرد کمک کنند.
دارودرمانی: داروهای اولیه ای که برای درمان این اختلالات استفاده می شود، ضد روان پریشی نامیده می شوند. سایر داروهایی که ممکن است برای درمان این اختلال استفاده شود شامل آرام بخش ها و داروهای ضد افسردگی است. اگر فرد دارای سطح بسیار بالایی از اضطراب و یا مشکلات خواب باشد، ممکن است از داروهای آرام بخش استفاده شود. داروهای ضد افسردگی ممکن است برای درمان افسردگی استفاده شود، که اغلب در افراد مبتلا به اختلال هذیانی رخ می دهد.
کلمات مرتبط :
