سبک های دلبستگی در واقع نحوه ارتباط عاطفی و احساسی ما با دیگران است. آیا تا به حال توجه کرده‌اید که برخی افراد به راحتی ارتباط برقرار می‌کنند، در حالی که برخی دیگر از نزدیکی می‌ترسند یا نیاز به تایید دائمی دارند؟ این دقیقا بازتابی از سبک دلبستگی آن هاست.
نظریه دلبستگی توسط جان بالبی، روان‌پزشک بریتانیایی مطرح شد و به ما کمک می‌کند متوجه شویم چگونه تجربیات کودکی و روابط اولیه با والدین، پایه و اساس سبک دلبستگی ما را در بزرگسالی می‌سازد. سبک دلبستگی بر نحوه ارتباط ما با شریک عاطفی، دوستان و حتی رفتار ما در محل کار تاثیر می‌گذارد. مثلا افرادی با سبک ایمن، راحت تر احساسات خود را بیان می‌کنند و مرزهای سالم تری در روابط دارند، در حالی که افرادی با سبک اضطرابی دائما به دنبال تایید و نزدیکی هستند.
سبک های دلبستگی مثل عینکی است که از طریق آن به روابط خود نگاه می‌کنیم. شناخت این سبک و تاثیر آن، اولین قدم برای بهبود کیفیت روابط و کاهش تعارض‌های عاطفی است. اگر در روابط خود دچار الگوهای تکراری از ترس، وابستگی یا فرار هستید، آگاهی از سبک دلبستگی می‌تواند به شما کمک کند این الگوها را شناسایی و تغییر دهید.
سبک های دلبستگی نه‌تنها به روابط عاطفی محدود نمی‌شوند بلکه در نحوه دوستیابی، مدیریت روابط در محیط کار، تصمیم گیری های احساسی و حتی نحوه تجربه تنهایی ما تاثیرگذار هستند. با درک سبک دلبستگی، می‌توانید روابط عمیق‌تر و سالم‌تری ایجاد کنید و اعتماد به نفس بیشتری در مدیریت روابط داشته باشید.
چرا شناخت سبک های دلبستگی مهم است؟
شناخت سبک دلبستگی، مثل داشتن نقشه‌ای از دنیای درونی‌تان است. بسیاری از مشکلات روابط، ناشی از عدم آگاهی از الگوهای رفتاری ناخودآگاه ماست. برای مثال ممکن است شما در رابطه‌ای باشید که دائما احساس ترس از طرد شدن داشته باشید، در حالی که طرف مقابل‌تان فردی باشد که از نزدیکی احساسی می‌ترسد. این دو سبک دلبستگی می‌تواند باعث تعارض‌های مداوم شود.
سبک های دلبستگی بر روابط عاطفی و ازدواج تاثیر مستقیم دارد. مثلا سبک اضطرابی ممکن است باعث شود فرد دائما از شریک عاطفی خود اطمینان بخواهد، تماس‌های مکرر بگیرد و از فاصله گرفتن او بترسد. این رفتار می‌تواند شریک عاطفی با سبک اجتنابی را فراری دهد، چون او نیاز به فضای شخصی بیشتری دارد و این موضوع چرخه‌ای از تعارض و دوری ایجاد می‌کند.
همچنین در روابط دوستانه و محیط کار، سبک دلبستگی نقش پررنگی دارد. افراد با سبک ایمن، راحت‌تر کمک می‌خواهند و ارتباط برقرار می‌کنند، در حالی که سبک اجتنابی ممکن است باعث شود فرد از کمک گرفتن یا همکاری اجتناب کند. این شناخت به شما کمک می‌کند روابط خود را بهبود دهید، در محیط کار راحت‌تر ارتباط برقرار کنید و در روابط عاطفی از ایجاد وابستگی ناسالم جلوگیری کنید.
یکی از بزرگ‌ترین فواید شناخت سبک های دلبستگی ، کاهش احساس شرم و خودسرزنشی است. شما درک می‌کنید که الگوهای رفتاری تان نتیجه تجربیات گذشته هستند و می‌توانید مسئولیت تغییر آن ها را به دست بگیرید. این آگاهی شما را قادر می‌سازد روابط امن‌تر و رضایت بخش‌تری ایجاد کنید و از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری کنید.
انواع سبک های دلبستگی
سبکهای دلبستگی چهار نوع اصلی دارند:
- سبک دلبستگی ایمن (Secure Attachment)
- سبک دلبستگی اجتنابی (Avoidant Attachment)
- سبک دلبستگی اضطرابی (Anxious Attachment)
- سبک دلبستگی آشفته/دورویی (Disorganized Attachment)
هر کدام از این سبک‌ها ویژگی‌ها و رفتارهای مشخصی دارند و نحوه واکنش ما به نزدیکی و دوری در روابط را تعیین می‌کنند.
سبک ایمن با راحتی در بیان احساسات، اعتماد به دیگران و توانایی ایجاد مرز سالم مشخص می‌شود. افرادی با این سبک، روابط رضایت‌بخش‌تر و پایدارتر دارند.
سبک اجتنابی معمولاً با دوری از نزدیکی، نیاز به استقلال شدید و سختی در بیان احساسات همراه است. این افراد اغلب از تعهدات احساسی عمیق می‌ترسند.
سبک اضطرابی باعث می‌شود فرد نیاز زیادی به اطمینان و نزدیکی داشته باشد و اغلب از ترک شدن و طرد شدن می‌ترسد. این موضوع می‌تواند به رفتارهای کنترلی و تماس‌های بیش از حد منجر شود.
سبک آشفته معمولاً ترکیبی از اضطراب و اجتناب است و اغلب در افرادی دیده می‌شود که در کودکی تجربیات خشونت، سوءاستفاده یا رفتارهای متناقض والدین را تجربه کرده‌اند.
شناخت این سبک‌ها به شما کمک می‌کند درک بهتری از رفتارهای خود و دیگران در روابط داشته باشید و از قضاوت و سرزنش غیرضروری جلوگیری کنید.
چگونه سبک های دلبستگی در کودکی شکل می‌گیرد؟
سبک دلبستگی در سال‌های اولیه زندگی و در رابطه با والدین یا مراقبین اصلی شکل می‌گیرد. وقتی یک کودک گریه می‌کند و والدینش با آرامش به او پاسخ می‌دهند، کودک احساس امنیت و ارزشمندی می‌کند و یاد می‌گیرد که می‌تواند به دیگران اعتماد کند.
اما اگر والدین پاسخگو نباشند، ناپایدار رفتار کنند یا کودک را نادیده بگیرند، او ممکن است یاد بگیرد که نمی‌تواند به دیگران اعتماد کند. به همین دلیل، سبک دلبستگی اجتنابی و اضطرابی در کودکانی دیده می‌شود که پاسخدهی والدین آن‌ها کم یا متناقض بوده است.
مغز کودک در سال‌های اولیه رشد بر اساس تجربیات شکل می‌گیرد. کودکانی که در محیط‌های پر از تنش، خشونت یا طرد رشد می‌کنند، ممکن است سبک دلبستگی آشفته پیدا کنند، چون نمی‌دانند چه زمانی والدین پاسخگو هستند و چه زمانی تهدیدآمیز خواهند بود.
نقش والدین در شکل گیری سبک های دلبستگی بسیار مهم است. والدینی که نیازهای احساسی کودک را درک می‌کنند و به او محبت می‌کنند، احتمال ایجاد سبک دلبستگی ایمن در کودک را افزایش می‌دهند. این سبک دلبستگی باعث می‌شود کودک در آینده در روابط خود احساس امنیت کند و اعتماد به نفس داشته باشد.
اگرچه سبک دلبستگی در دوران کودکی شکل می‌گیرد، اما قابل تغییر است و افراد می‌توانند با آگاهی و کار روی خود، سبک ایمن را در بزرگسالی پرورش دهند.
ویژگی‌های هر سبک دلبستگی در روابط بزرگسالی
سبک دلبستگی ایمن باعث می‌شود فرد بتواند به راحتی به شریک عاطفی خود نزدیک شود و از نزدیکی نترسد. این افراد توانایی حل تعارض به شیوه سالم دارند، نیاز به فضای شخصی و نیاز به نزدیکی را در روابط مدیریت می‌کنند و مرزهای سالمی ایجاد می‌کنند.
افراد با سبک اجتنابی، معمولاً از تعهد عمیق در روابط می‌ترسند و ممکن است هنگام بروز احساسات، فاصله بگیرند. آن‌ها نیاز شدیدی به استقلال دارند و نزدیکی احساسی را تهدید تلقی می‌کنند.
سبک اضطرابی باعث می‌شود فرد در روابط عاطفی احساس ناامنی کند و دائماً به دنبال اطمینان و نزدیکی باشد. این افراد ممکن است تماس‌های مکرر برقرار کنند، از طرد شدن بترسند و نسبت به رفتار شریک عاطفی حساسیت بیش از حد داشته باشند.
سبک آشفته اغلب با الگوی «نزدیک شو، دور شو» همراه است. این افراد ممکن است خواهان نزدیکی باشند اما وقتی به آن نزدیک می‌شوند، دچار ترس و اضطراب شوند و فاصله بگیرند. این رفتار معمولاً به دلیل تجربیات متناقض در کودکی ایجاد شده است.
شناخت ویژگی‌های سبک های دلبستگی به شما کمک می‌کند روابط خود را بهتر تحلیل کنید و بفهمید چگونه الگوهای رفتاری‌تان روی روابطتان تاثیر می‌گذارند. این آگاهی گام اول برای تغییر الگوهای ناسالم و حرکت به سمت ایجاد روابط ایمن و سالم است.
علائم و نشانه‌های شناسایی نوع سبک دلبستگی
اگر مدام نیاز به تایید و اطمینان دارید، از تنها ماندن می‌ترسید یا از ترک شدن اضطراب می‌گیرید، احتمالاً سبک اضطرابی دارید.
اگر از نزدیکی عاطفی دوری می‌کنید، از تعهد می‌ترسید یا هنگام دعوا سکوت و فاصله می‌گیرید، ممکن است اجتنابی باشید.
اگر احساس می‌کنید در روابط سردرگم هستید، هم به نزدیکی نیاز دارید و هم از آن می‌ترسید، این نشانه‌ای از سبک آشفته است.
اگر می‌توانید به راحتی مرزگذاری کنید، از ابراز نیازها و احساساتتان نمی‌ترسید و به دیگران اعتماد دارید، به احتمال زیاد سبک ایمن دارید.
بررسی الگوهای روابط قبلی
برای تشخیص بهتر سبک دلبستگی خود، روابط گذشته‌تان را مرور کنید:
- آیا مدام جذب افرادی شده‌اید که از شما فاصله می‌گیرند؟
- آیا بعد از مدتی احساس خفگی در رابطه کرده و فاصله گرفته‌اید؟
- آیا پس از جدایی دچار ترس شدید از ترک شده‌اید؟
- آیا روابط شما اکثراً پایدار و بدون تعارض شدید بوده است؟
این بررسی‌ها مانند یک نقشه مسیر روانی کمک می‌کند نقاط قوت و نقاط قابل بهبود روابط خود را شناسایی کرده و ریشه رفتارهای احساسی و واکنش‌های هیجانی خود را در روابط بهتر بشناسید.
نقش درمان و روان درمانی
روان‌درمانی به ویژه درمان متمرکز بر دلبستگی (Attachment-Based Therapy) و طرحواره درمانی می‌تواند به شما کمک کند الگوهای ناکارآمد روابطتان را شناسایی کرده و سبک ایمن را تقویت کنید. در جلسات درمانی، با پردازش تجربیات کودکی و روابط گذشته، می‌توانید ترس‌های ریشه‌ای خود را شناسایی کنید و نحوه مدیریت احساسات و نیازهای عاطفی خود را یاد بگیرید.
نقش روابط ایمن در تغییر سبک دلبستگی
داشتن روابط پایدار و ایمن با دوستان یا شریک عاطفی نیز می‌تواند نقش درمانی داشته باشد. روابط ایمن به شما کمک می‌کنند:
- احساس ارزشمندی کنید.
- نیاز به نزدیکی و استقلالتان را بهتر مدیریت کنید.
- مهارت‌های ارتباطی سالم‌تر بیاموزید.
- واکنش‌های احساسی شدیدتان کاهش یابد.
در حقیقت، قرار گرفتن در رابطه با فردی با سبک ایمن می‌تواند شما را به سمت سبک ایمن حرکت دهد. هر چه بیشتر در فضایی امن، اشتباهات خود را بدون ترس از طرد شدن تجربه کنید، مغز شما آرام آرام سبک دلبستگی ایمن را یاد می‌گیرد.
تغییر سبک دلبستگی فرآیندی زمان‌بر است و نیاز به تلاش مداوم دارد، اما امکان‌پذیر است. بسیاری از افرادی که در ابتدا سبک اضطرابی یا اجتنابی داشته‌اند، توانسته‌اند با کار روی خود و استفاده از کمک حرفه‌ای، روابط سالم‌تر و ایمن‌تری بسازند.
تکنیک‌های عملی برای حرکت به سمت سبک ایمن
دانستن اینکه سبک دلبستگی قابل تغییر است کافی نیست؛ لازم است اقدامات عملی برای حرکت به سمت سبک ایمن بردارید:
۱. خودآگاهی و ثبت رفتارها
- روزانه احساسات و واکنش‌های خود را در روابط یادداشت کنید.
- بررسی کنید چه چیزی شما را مضطرب یا وادار به عقب‌نشینی می‌کند.
- الگوهای تکراری در روابطتان را شناسایی کنید.
۲. تمرین مرزگذاری سالم
- افراد با سبک اضطرابی یا اجتنابی اغلب در مرزگذاری مشکل دارند. تمرین کنید:
- نه گفتن را یاد بگیرید.
- برای نیازهایتان درخواست کمک کنید.
- هنگام ناراحتی، احساساتتان را بدون سرزنش طرف مقابل بیان کنید.
۳. تمرین آسیب‌پذیری ایمن در روابط
- آسیب‌پذیر بودن به معنای ضعف نیست. بلکه یعنی بیان احساسات و نیازها بدون ترس از طرد شدن:
- اگر احساس نیاز به نزدیکی دارید، بیان کنید.
- اگر نیاز به فضا دارید، با احترام درخواست کنید.
- در روابط سالم بمانید، حتی اگر احساس ترس یا اضطراب داشتید.
۴. تنظیم هیجانات
افرادی با سبک اضطرابی ممکن است در زمان اضطراب به سرعت واکنش نشان دهند. تکنیک‌های تنفس عمیق، مدیتیشن و نوشتن می‌تواند به شما در مدیریت احساساتتان کمک کند.
۵. یادگیری از روابط ایمن
- از روابط سالم خود با دوستان یا اعضای خانواده برای تمرین سبک ایمن استفاده کنید. در این روابط:
- صادقانه نیازهایتان را بیان کنید.
- مسئولیت احساسات خود را بپذیرید.
- از تعارض فرار نکنید و برای حل آن تلاش کنید.
حرکت به سمت سبک ایمن، یک سفر شخصی و ارزشمند است و به شما کمک می‌کند روابط معنادارتر و سالم‌تری داشته باشید.
سوالات متداول
۱. آیا امکان دارد سبک دلبستگی ما در طول زندگی تغییر کند؟
بله. تجربیات جدید، روابط ایمن، کار روی خود و روان‌درمانی می‌توانند سبک دلبستگی را به سبک ایمن تغییر دهند.
۲. آیا سبک های دلبستگی فقط در روابط عاطفی تاثیر دارد؟
خیر. سبک دلبستگی در روابط دوستانه، محیط کار، روابط خانوادگی و حتی رابطه با فرزندان نیز تاثیرگذار است.
۳. اگر شریک زندگی‌ام سبک اجتنابی دارد، چگونه رفتار کنم؟
مرزگذاری، صبر، احترام به نیاز او برای فضا و گفتگو صادقانه درباره نیازهای خود، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۴. چگونه بفهمم سبک دلبستگی من چیست؟
می‌توانید از تست‌های آنلاین معتبر استفاده کنید یا با بررسی رفتارهای خود در روابط گذشته، سبک دلبستگی خود را شناسایی کنید.
۵. آیا والدین می‌توانند در ایجاد سبک ایمن در کودک نقش داشته باشند؟
بله، والدینی که پاسخگو، حمایتگر و محبت‌آمیز هستند، زمینه ایجاد سبک ایمن در کودک را فراهم می‌کنند.
